با استفاده از این اصل دوربین‌ها و لنزهایی ساخته شده است که با کمک آنها می‌توان از محدودیت‌های معمول در عمق میدان و پرسپکتیو فراتر رفت. از جنبه تاریخی اصل شایم فلوگ[1] در سال 1894 میلادی توسط تئودور شایم فلوگ[2]، افسر اتریشی مطرح گردید. وی این قانون فیزیکی را برای اوّلین بار برای اصلاح پرسپکتیو در عکّاسی هوایی بکار گرفت. با این وجود شایم فلوگ عقیده داشت که کاشف این اصل، مهندس و مخترعی فرانسوی به نام ژول کارپنتیه[3] می‌باشد.
قبل از شرح این اصل به تعریف چند اصطلاح می‌پردازیم:
- صفحه تصویر:
صفحه فرضی که از سنسور (یا در دوربین‌های آنالوگ از فیلم) می‌گذرد و در امتداد آن قرار می‌گیرد تحت عنوان صفحه سنسور[4] یا صفحه تصویر[5] خوانده می‌شود.
- صفحه لنز:
اگر مقطع یک لنز را در نظر بگیرید، صفحه‌ای موازی با سطوح دو طرف لنز که از وسط آن می‌گذرد، صفحه لنز[6] را تشکیل می‌دهد.
- صفحه فوکوس:
در محل قرارگیری سوژه و در امتداد نقطه‌ای که بر روی آن فوکوس می‌شود، می‌توان صفحه‌ای فرضی در نظر گرفت که به نام صفحه سوژه[7] یا صفحه فوکوس[8] خوانده می‌شود. گاهی به آن صفحه شیئی[9] نیز می‌گویند.
اصل شایم فلوگ
طبق اصل یا قانون شایم فلوگ[10]، هر گاه در هنگام عکّاسی، امتداد صفحه فرضی لنز ، صفحه سنسور و امتداد صفحه فرضی سوژه (صفحه فوکوس) با یکدیگر موازی نباشند و یکدیگر را در یک نقطه مشترک قطع کنند، بیشترین عمق میدان وضوح بدست می‌آید. در نقطه‌ای که صفحات مذکور یکدیگر را قطع می‌نمایند، خطی فرضی تشکیل می‌شود که، فصل مشترک یا خط شایم فلوگ[11] نامیده می‌شود.
برای درک بیشتر این اصل توجّه کنید که در وضعیت معمول دوربین‌های عکّاسی، صفحه فوکوس با محور اپتیکی دوربین زاویه نود درجه می‌سازد. بنابراین وقتی بر یک نقطه فوکوس می‌کنید، تمام سطح عمود بر محور اپتیکی دوربین که از آن نقطه می‌گذرد نیز فوکوس خواهد بود. حالا اگر در دو فاصله مختلف نسبت به دوربین، دو سوژه داشته باشید (دو نقطه A و B در تصویر زیر)، نمیتوان آنها را بطور هم زمان در نقطه فوکوس قرار داد.
به دلیل اینکه نقاط A و B نسبت به صفحه سنسور فواصل مختلفی دارند بنابراین وقتی صفحه‌ای فرضی را درنظر بگیرید که از این دو نقطه می‌گذرد (یعنی صفحه سوژه)، حتماً با صفحه سنسور زاویه‌ای خواهد ساخت و اگر این دو صفحه را امتداد دهید، در یک جا یکدیگر را قطع خواهند کرد. (خط فصل مشترک).
در حالت عادی، صفحه لنز و صفحه سنسور با یکدیگر موازی می‌باشند. حالا اگر بتوانید صفحه لنز را نسبت به صفحه سنسور (Tilt) از حالت موازی خارج کنید، بطوری که امتداد صفحه لنز با صفحه سنسور زاویه‌ای بسازد و از همان فصل مشترک (که بین صفحه سوژه و صفحه سنسور بوجود آمده بود) عبور کند، باعث می‌شود که طبق اصل شایم فلوگ، هر دو نقطه A و B بطور همزمان در محدوده فوکوس قرار گیرند. به عبارت دیگر، از این طریق دو نقطه A و B در عمق میدان(DOF) تصویر قرار خواهند گرفت.
همان طور که ملاحظه کردید، با هر دوربین و لنزی نمیتوان بین امتداد صفحه لنز و صفحه سنسور، زاویه ایجاد نمود. در اکثریت دوربین‌ها و لنزهای معمول، این دو صفحه با یکدیگر موازی می‌باشند. به همین علّت برای این کار به دوربین، لنز و ابزارهای اختصاصی نیاز است تا بتوان بین لنز و سنسور تغییر زاویه ایجاد نمود.
تغییر عمق میدان با تیلت کردن لنز
برای بدست آوردن عمق میدان بزرگ‌تر، عموماً از کوچک کردن روزنه دیافراگم استفاده می‌شود. ولی با بکار بردن یک لنز که قابلیت تیلت شدن دارد، با استفاده از اصل شایم فلوگ می‌توان به یک عمق میدان بیشتر دست یافت بدون اینکه لازم باشد روزنه دیافراگم را کوچک کرده و برای سرعت شاتر محدودیت ایجاد نمود. نکته مهمی که لازم است به آن توجّه شود، نحوه ایجاد عمق میدان و تغییر شکل آن با استفاده از اصل شایم فلوگ است. در حالت معمول دوربین‌های عکّاسی که صفحه لنز و صفحه سنسور موازی می‌باشد، عمق میدان تصویر در دو طرف صفحه فوکوس و به موازات آن امتداد می‌یابد.
ولی هنگامی که صفحه لنز با صفحه سنسور زاویه پیدا می‌کند[12]، بر اساس اصل شایم فلوگ اتفاقی که می‌افتد این است که صفحه فوکوس نیز چرخش پیدا کرده و از حالت موازی با صفحه سنسور خارج می‌شود و به صورت مایل قرار می‌گیرد. در این حالت عمق میدان تصویر در دو طرف صفحه فوکوس به صورت موازی نخواهد بود و مقطع آن به شکل مثلث دیده خواهد شد. به عبارت دیگر، شکل عمق میدان از حالت متقارن خارج می‌شود.
کاربردهای اصل شایم فلوگ در عکّاسی
چند مثال از کاربردهای شایع این اصل عبارت است از:
- عکّاسی از سوژه‌هایی که لازم است در تصویر فوکوس باشند ولی در فواصل مختلفی نسبت به دوربین قرار گرفته‌اند. مثل یک ساختمان که از پایین به آن نگاه می‌کنید یا یک کاغذ مسطح که بر روی میزی در مقابل دوربین قرار داده شده باشد.
- وقتی که دوربین را نمیتوان در محلی که می‌بایست، قرار داد. مثلاً وجود یک جاده که مسیر حرکت خودرو است.
- زاویه داشتن دوربین با یک سوژه نسبتاً مسطح که لازم است کاملاً در فوکوس باشد.
همانطور که ملاحظه می‌فرمایید، در تمام موارد بالا صفحه فوکوس با سنسور دوربین موازی نمی‌باشند و نسبت به یکدیگر زاویه دارند. از این روی با هر دوربین و لنزی نمیتوان تیلت کردن لنز[13] را انجام داد. این کار به دوربین، لنز و ابزارهای اختصاصی نیاز دارد. قدیمی‌ترین دوربین‌هایی که لنزهای آن قابلیت تیلت شدن را دارا هستند، دوربین‌های ویوکمرا[14] می‌باشند که به دلیل نوع ساختار آنها، می‌توان به راحتی زاویه لنز و سنسور را نسبت به یکدیگر تغییر داد. این دوربین‌ها هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرند با این تفاوت که اکثراً به فنّاوری دیجیتال مجهز شده‌اند. همچنین می‌توان با قرار دادن یک لوله گسترش آکاردئونی یا فانوسی[15] در بین لنز و بدنه دوربین، امکان زاویه دادن لنز نسبت به سنسور را ایجاد نمود. از این روش در عکّاسی ماکرو بیشتر استفاده می‌شود.
منبع: برگرفته شده از کتاب آموزش صفر تا صد اصول پایه عکّاسی دیجیتال نویسنده: حمید حساس
